Ayğazi

 

121

Tawlanı alaşaraq tulanı,

Atalanı arslan tuwğan ulanı

Ayğazi, bir çıqğan ediñ awlama,

Duşmanıñdan ata qanıñnı dawlama.

Awlay turup, arqalağa yetgende, 

Üçünçü töbelerden ötgende, 

Dörtünçü töbelege yetgende, 

Şu yoluñda qonaqlarıñ ras gelgen.

— Assalamlar bolsun sağa, Ayğazi!

Şu yoluñdan bizin uçun qaytsana, 

Qonaqlarım qaytardı dep aytsana.

— Wa aleykum salam bolsun, siz xoş geldigiz, 

Atabıznı köp süygen qonaqları!

Sizin uçun şu yolumdan qaytayım,

Qonaqlarım qaytardı dep aytayım.

Qonaqlanı qonaq üyge giyirgen.

Aradan biraz zaman getginçe, 

Atlarına yem arpalar tökgençe,

Atlarını at qazığın qaqğınça, 

Artından tulaların iyertip, 

Tapur-tupur tatar atın yelitip,

Etip gelgen Ayğazini yüwuğu:

— Assalamlar bolsun sağa, Ayğazi!

— Wa aleykum salam bolsun, qurdaşım!

Geldiñ busa, can qurdaşım, bek yaxşı!

— Hayt, Ayğazi, men atımdan tüşmeymen, 

Üç sözüm bar, at üstünde aytaman, 

Şonu aytıp, alğasayman, qaytaman: 

Atañnı yaşda öltürgen duşmanıñ

Bir bu geçe Bawtoğaydan ötecek 

Barmay qalsañ, ötüp-çığıp getecek; 

Ellerden saylap alğan ariwüñ 

Şonu da qızbay biyler eltecek; 

Atañdan qalğan sağa qonaqlar,

Qoyup getseñ, olar da ayıp etecek.

Şonu aytıp, şo qurdaşı qaytğan soñ, 

Ayğazi bir olturğan da, bir turğan, 

Ayğazi üç küstüñen de, üç küsgen, 

Küstünlükden qonaq üynü tolturğan.

Qısğaraq qol kesewün qolğa alıp, 

Başlığında qart abayı aylanğan.

Qart abayı şulay da aytıp seylegen: 

— Hey, balam, nege küstün bolasan, 

Küstünlükge nege başıñ salasan?

— Meni abayım, küstün bolmay ne eteyim

Ernime er mıyığım bitginçe, 

Awzumdan bir sarilerim getginçe, 

Yaş başıma gelip tüşgen üç namus, 

Olanı qaysın-birin küteyim?

Qaysın kütüp, qaysın artğa qoyayım, 

Ayt çı, abayım, sen aytğannı eteyim: 

Atamnı yaşda öltürgen duşmanım 

Bir bu geçe Bawtoğaydan ötecek, 

Barmay qalsam, ötüp — çığıp getecek; 

Ellerden saylap alğan ariwüm 

Şonu da qızbay biyler eltecek; 

Bular da alay atamdan qalğan qonaqlar,

Qoyup getsem, olar da ayıp etecek.

— Bola busañ, qulum, bolat saldır töşüñe, 

Bolmay busañ, yawluq bayla başıña!

Duşman deseñ, günde bir de yoluğar, 

Ariw deseñ, ondan da ariw tabular.

Bugün alay atañdan qalğan qonaqlar,

Qonaqlanı bugün yolğa salsana, 

Olağa bir haraqı-ballar qursana,

Olağa bir bal içkiler bersene, 

Üstünde ayaq aylandırıp tursana, 

Bal içkini ortasına yetgende, 

Olar senden qapğun atlar tilecek.

Qor bolğur qol bıçğıñnı qolğa alıp, 

Tığırıqnı erkinine aylanıp, 

Bir qızbaynı toğasına barsana, 

Toğaslanı qıyıp-qıyıp salsana, 

İçinden eki toru at alsana, 

Şolar bulan qonaqlanı matap, yolğa salsana.

Soñ tar yolnu byaşın saqlay barırsan.

Seni atañnı öltürgen ol duşmanıñ,

Ol duşmandan öcetli öç alırsan.

Şolay aytıp şonu abayı bitgende, 

Olağa bir haraqı-ballar qurdu, dey.

Olağa bir bal içkiler berdi, dey, 

Üstünde ayaq aylandıra turdu, dey.

Bal içkini ortasına yetgende, 

Olar ondan qapğun atlar tilegen.

Qor bolğur qol bıçğısın qolğa alıp, 

Tığırıqnı erkinine aylanıp, 

Bir qızbaynı toğasına bardı, dey, 

Toğaslanı qıyıp-qıyıp saldı, dey,

İçinden eki toru at aldı, dey, 

Şolar bulan qonaqlanı matap, yolğa saldı, dey.

Atlar bulan qonaqların yollağan soñ, 

Qaytıp gelgen şol Ayğazi üyüne.

Sawutların ilgen alay çüyüne.

Ayğazi bir oylay turup, olturğan, 

Tındırıqlı bar sawutun tolturğan.

Tüş bolğança bal ayaqdan bal içgen, 

Tüşden soñ alaşasın yerlegen, 

Çüylerden sawutların sermegen,

Özenleni boyun tutup terbegen.

— Hayt, alaşam, çabar yeriñ maydandır,

Alaşanı at bolmağı taydandır, 

Bawtoğaynı soqmaqları qaydandır?

Süyrem-süyrem gogamannı gözü dep,

Bawtoğaynı soqmaqları özü dep, 

Bawtoğaynı soqmaqları qayda dep, 

Soqmaqlağa meni de alıp, hayda dep, 

Haydap barğan soqmaqlanı özüne.

Atın busa qıl kişenden kişenlep, 

Barıp girip köpür tüpnü tübüne, 

Yamuçusun bürkep başğa, çırmalıp, 

Ayğazi yüxlaw bolup, yatdı, dey.

Aralardan biraz zaman getgençe, 

Aralardan üç-dört minut ötgençe,

Etip gelgen Ayğazini duşmanı.

Ayğazige yuwuqğa yete turup, 

Dögerek, anañ ölgür, biz qulaq 

Duşmannı arğumağı tartınğan.

Duşmanı şulay da aytıp söylegen: 

— Hayt, eliwaş, nege tartın bolasan, 

Tartınlıqğa nege başıñ salasan?!

Geçe-gün yürüy qalğan Bawtoğay, 

Şunda çı bir yüz miñ asger yoq buğay, 

Bu yerlerde yüz miñ asger bolsa da,

Ondan çı meni canım tartınmay!

Ernine er mıyığı bitmegen.

Qarqarası er sanına girmegen

Şu yerlerde Ayğazi de yoq buğay.

Ayğazi şu yerlerde bolsa da, 

Ondan çı meni canım tartınmay!

Bolsa da, tasmalarday tilermen, 

Yatıp, qara qanların içermen!

Şonu aytıp şo duşmanı bitgençe, 

Ayğazi, eki tartıp, urdu, dey,

Şöşgeleme bir üstüne bardı, dey: 

— Hayt, duşmanım, har yerlerde men bolman!

Hayt, duşmanım, har yerlerde tabulman!

— Wöre, Ayğazi, dağı da urma yaramas

Osal erkek duşmanına qaramas!

Mağa bir bolağanı bolğandır, 

Qarqaramnı qıblalağa bursana,

Kökürekden, duwlap, canlar çıqğınça

Başlığımda yasın oxuy tursana; 

Kökürekden, duwlap, canlar çıqğan soñ,

Almalarday gesip, başım alsana,

Ernim teşip, qancığaña taqsana, 

Abayıña sawğat etip baqsana.

Qarqarasın qıblalağa burdu, dey, 

Kökürekden, duwlap, canlar çıqğınça

Başlığında yasın oxuy turdu, dey; 

Kökürekden, duwlap, canlar çıqğan soñ,

Almalarday gesip, başın aldı, dey, 

Ernin teşip, qancığağa taqdı, dey,

Abayına sawğat etip baqdı, dey.

— Hayt, alaşam, çabar yeriñ maydandır,

Alaşanı at bolmağı taydandır,

Qızbay biyni qapuları qaydandır?!

Süyrem-süyrem gogamannı gözü dep,

Qızbay biyni qapuları özü dep, 

Qızbay biyni qapuları qayda dep, 

Şo soqmaqğa meni de alıp, hayda dep,

Barıp yetgen — qapuları begilgen,

Begilgenni şo Ayğazi süymegen,

Ayğazi küstün bolup, iyelgen: 

— Birewler giyew salma tebine, 

Men bolmayman şunda gelme ebine!

Ayğazi bir ariwüne de qıçırğan:

— Hayt, ariwüm, seni artıñdan gelgenmen.

Seni qızbay biyler eltgenni bilgenmen!

Qayda hali bulanı igitleri 

Bugün meni qarşı aldıma çıqmağa, 

Qılıç urup, bir-ekisin yıqmağa?!

Çıq çı, ariwüm, seni de alıp geteyim 

Qızbaylağa etegenim eteyim!

— Hay! — dep, çıqğan Ayğazini ariwü, 

Hayt, Ayğazi, canım senden qurban, dep, 

Aytmadımmı, sensiz yerde turman, dep, 

Hayt, Ayğazi, purmanıñdan çıqman, dep?!

Qağıp onu atnı aldına aldı, dey, 

At atıltıp, qapusundan çıqtı, dey.

— Hayt, alaşam, çabar yeriñ maydandır, 

Alaşanı at bolmağı taydandır, 

Abayımnı qapuları qaydandır?

Süyrem-süyrem goganlanı gözü dep, 

Abayımnı qapuları özü dep,

Abayımnı qapuları qayda dep, 

Şo qapuğa meni de alıp, hayda dep.

Haydap barsa, qapuları begilgen.

Ayğazi şulay da aytıp, qıçırğan:

— Hayt, abayım, açılmağır qapulanı açsana.

Yağılmağır şam çırağıñ yaqsana, 

Bir burluğup, qancığağa baqsana, 

Hara, abayım, sağa duşmanıñnı kellesi.

Buğar qarap, qanğınçağa yıla çı, 

Şundan ullu sağa qıyın gelmesin!

Bu da, abayım, bolsun, sağa qulluqçu, 

Törde olturup, bol çu buğar buyruqçu!

— Barakalla bolsun seni özüñe, 

Gözüñe basıp giygen börküñe!

Özüñ bulan toğa tartğan erleni

Ürümege qoymacaqsan erkine!

Awullağa, xonşulağa qarasam,

Barısı da «Ayğazi!» dep söyleyler, 

Yaş igitge aytğanından toymaylar,

Teñirimden teñsiz ömür tileyler.

 

Related posts:

comments powered by HyperComments